Z początkiem sierpnia 2021 r. do konsultacji trafił Projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw pod nazwą rozszerzona odpowiedzialność producenta. Celem projektu jest dostosowanie obowiązujących w Polsce przepisów w zakresie gospodarki opakowaniami i produktami w opakowaniach do regulacji Unii Europejskiej.
Z tego artykułu dowiesz się m.in.
- czym jest projekt rozszerzonej odpowiedzialności producenta
- jakie zmiany przynosi projekt dla tzw. wprowadzających
- jaka jest pełna treść opublikowanego projektu ROP wraz z uzasadnieniem
- kiedy rozszerzona odpowiedzialność producenta zacznie obowiązywać
Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) – definicja
Rozszerzona odpowiedzialność producenta to zestaw dodatkowych obowiązków nakładanych na wprowadzających opakowania lub produkty w opakowaniach, które mają na celu zwiększenie odpowiedzialności wprowadzającego za to, co dzieje się z opakowaniami oraz powstającymi z nich odpadami opakowaniowymi już po ich użyciu. W zamyśle każdy wprowadzający – producent, importer, dystrybutor czy sprzedawca, powinien dbać o to, aby ograniczać ilość odpadów opakowaniowych trafiających do obiegu a te, które zostały już do obiegu wprowadzone – móc wykorzystać ponownie. Projekt bazuje na podejściu zero-waste, w myśl którego każdy odpad opakowaniowy powinno dać się wykorzystać ponownie lub w prosty sposób poddać procesowi odzysku lub recyklingu.
Poza nowymi obowiązkami wprowadzających, projekt ROP wprowadza zmiany w funkcjonowaniu organizacji odzysku opakowań. O ile statutowa część działalności organizacji nie ulega zmianie, będą one miały teraz dodatkowe obowiązki i zostaną przemianowane na tzw. organizacje odpowiedzialności producentów.
Projekt ROP wprowadzany jest na mocy przepisów Unii Europejskiej. Pełna treść dyrektywy parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE.
Projekt ROP – zmiany dla wprowadzających
Poniżej przedstawiamy podsumowanie najważniejszych zmian, które wprowadza system rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Należy pamiętać, że jest to w dalszym ciągu projekt i ostateczna treść zostanie sformułowana po zakończeniu postępowania legislacyjnego.
Publiczne kampanie edukacyjne – nowy model wyliczeń
W art. 19 wprowadzono zmiany w odniesieniu do dotychczasowych publicznych kampanii edukacyjnych. Wprowadzający będzie obligatoryjnie przekazywał co najmniej 2% wartości netto opakowań wprowadzonych do obrotu w poprzednim roku kalendarzowym. Dotychczas wprowadzający płacił organizacji relatywnie niewielką opłatę (ustalaną na zasadach rynkowych), natomiast po wejściu ustawy w życie, koszt pokrycia PKE znacząco wzrośnie.
Nowa opłata – opłata opakowaniowa
W projekcie nowelizacji zaproponowano wprowadzenie dodatkowej opłaty opakowaniowej, która będzie obciążać podmioty wprowadzające produkty w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw domowych. Ministerstwo Klimatu i Środowiska przewiduje, że w praktyce koszty związane z nową opłatą będą doliczane do cen oferowanych produktów w opakowaniach. Opłata opakowaniowa będzie wnoszona co miesiąc na konto Urzędu Marszałkowskiego w terminie 15 dni po upływie miesiąca, za który należy wnieść opłatę.
Wysokość należnej opłaty opakowaniowej stanowi suma iloczynów stawek opłaty opakowaniowej dla poszczególnych rodzajów opakowań przeznaczonych dla gospodarstw domowych oraz mas opakowań poszczególnych rodzajów odpowiadających tym stawkom, w których wprowadzający produkty w opakowaniach wprowadził do obrotu produkty w danym miesiącu. Maksymalna stawka opłaty opakowaniowej dla każdego rodzaju opakowania przeznaczonego dla gospodarstw domowych wynosi 2 zł za 1 kg. Minister właściwy do spraw klimatu określi, w drodze rozporządzenia, stawki opłaty opakowaniowej dla poszczególnych rodzajów opakowań przeznaczonych dla gospodarstw domowych.
Zgodnie z definicją przez opakowanie przeznaczone dla gospodarstw domowych rozumie się opakowanie, w którym wprowadzany jest do obrotu produkt, w celu używania w gospodarstwach domowych oraz w innych miejscach, w których są używane podobne produkty w opakowaniach.
Nowa definicja tworzyw sztucznych oraz udział tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu
Art. 8, pkt. 15b wprowadza nową definicję tworzyw sztucznych jako materiał składający się z polimeru, do którego mogły zostać dodane dodatki lub inne substancje i który może funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych.
W art. 14a określono procentową zawartość tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, którą będą musieli osiągnąć wprowadzający produkty w opakowaniach będących butelkami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych. W pierwszej kolejności poziom zawartości na 2025 r. będzie dotyczył wyłącznie butelek PET, natomiast poziom zawartości na 2030 r. będzie dotyczył już butelek z jakiegokolwiek rodzaju tworzyw sztucznych, w tym PET. Określony został także sposób obliczania osiągniętego poziomu i jego potwierdzenia przez posiadanie odpowiednich dokumentów oraz wprowadzono upoważnienie do wydania rozporządzenia, w którym określone zostaną roczne poziomy w perspektywie do końca 2029 r. Ponadto dodano upoważnienie do wydania fakultatywnego rozporządzenia, w którym minister właściwy do spraw klimatu może określić inne rodzaje opakowań, do których będzie miał zastosowanie obowiązek uwzględnienia materiałów pochodzących z recyklingu.
Wprowadzający produkty w opakowaniach będących butelkami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów jest obowiązany zapewnić, aby opakowania te, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, zawierały wagowo co najmniej:
- do dnia 31 grudnia 2024 r. – 25% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, jeżeli ich głównym składnikiem strukturalnym jest politereftalan etylenu;
- do dnia 31 grudnia 2029 r. oraz w latach następnych – 30% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.
Nadto:
- wprowadzający produkty w opakowaniach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 oraz pkt 2, będą obowiązani zapewnić, aby opakowanie te włącznie z ich zakrętkami i wieczkami w roku 2023, a następnie w latach 2025-2028 zawierały udział tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu określony w drodze rozporządzenia ministra właściwego
- Wprowadzający produkty w opakowaniach, o których mowa w ust. 1 pkt 2, są obowiązani zapewnić, aby opakowania te włącznie z ich zakrętkami i wieczkami zawierały udział tworzyw sztucznych pochodzących w recyklingu określony w przepisach wydanych na podstawie ust. 11 pkt 2.
Poziom zawartości tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, o którym mowa w ust. 1, w danym roku kalendarzowym stanowić będzie wyrażona w procentach wartość ilorazu masy tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu wykorzystana do wytworzenia butelek jednorazowego użytku na napoje o pojemności do trzech litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, w tym roku kalendarzowym oraz masy wprowadzonych do obrotu takich opakowań, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, w tym roku kalendarzowym.
Obowiązek selektywnego zbierania
Przedsiębiorca wprowadzający produkty w opakowaniach ma obowiązek umieszczać na opakowaniach oznakowania wskazujące na sposób selektywnego zbierania odpadów powstałych z tych opakowań według frakcji odpadów. Oznakowanie, o którym mowa, musi zostać dostosowane tak, aby mogły korzystać z niego osoby niedowidzące i niewidome. Opakowania wyprodukowane przed wejściem w życie ustawy, nie posiadające oznakowań, będą mogły być nadal wprowadzane. Ponadto:
- Wprowadzający produkty w opakowaniach, o których mowa w załączniku nr 1a do ustawy (jednorazowe butelki na napoje z tworzyw sztucznych o pojemności do 3l), jest obowiązany osiągnąć w 2029 r. i w latach następnych roczny poziom selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych co najmniej w wysokości określonej w tym załączniku (2025 rok – 77%, 2029 rok -90%).
- Wprowadzający produkty w opakowaniach, o których mowa w załączniku nr 1a do ustawy, jest obowiązany osiągnąć roczne poziomy selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych w poszczególnych latach do 2029 r. co najmniej w wysokości określonej w przepisach wydanych na podstawie ust. 8.
- Poziom selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych, o którym mowa w ust. 1, w danym roku kalendarzowym stanowi wyrażona w procentach wartość ilorazu masy odpadów opakowaniowych powstałych z opakowań, o których mowa w załączniku nr 1a, selektywnie zebranych w tym roku oraz masy wprowadzonych do obrotu opakowań, o których mowa w załączniku nr 1a, w tym roku.
- Masę odpadów opakowaniowych powstałych z opakowań, o których mowa w załączniku nr 1a, zebranych w danym roku ustala się w oparciu o ilościową i jakościową ewidencję odpadów, o której mowa w art. 66 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach.
- Minister właściwy do spraw klimatu określi, w drodze rozporządzenia, roczne poziomy selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych w poszczególnych latach do 2030 r., które wprowadzający produkty w opakowaniach jest obowiązany osiągnąć, biorąc pod uwagę konieczność realizacji zobowiązań międzynarodowych.
Minimalne stawki wynagrodzenia dla organizacji odpowiedzialności producentów
W nowym art. 18d wskazano, że minister właściwy do spraw klimatu będzie ustalał minimalne stawki wynagrodzenia organizacji odpowiedzialności producentów w drodze obwieszczenia (w terminie do 30 listopada). Przy określaniu minimalnych stawek wynagrodzenia zostanie uwzględniony rodzaj opakowania, koszty gospodarowania odpadami i średnie koszty administracyjne prowadzenia działalności przez organizację odpowiedzialności producentów. Ponadto minister właściwy do spraw klimatu będzie mógł zróżnicować te stawki ze względu na kryteria przydatności do recyklingu, nadmiernego pakowania, zawartości materiału z recyklingu czy ze względu na rodzaje tworzyw sztucznych. Stawki zostaną określone na podstawie analizy przedstawionej przez dyrektora IOŚ-PIB.
Należy zatem wnioskować, że sumarycznie koszt wynagrodzenia organizacji odpowiedzialności producentów ulegnie zwiększeniu, przekładając się na kolejny wzrost kosztów wprowadzającego.
W przypadku nie osiągnięcia wymaganego poziomu recyklingu lub wymaganego poziomu zbierania przez organizację odpowiedzialności producentów, konieczne będzie uiszczenie opłaty produktowej, która rozłożona zostanie na wprowadzającego oraz organizację (50%/50%).
Ewidencja wprowadzanych materiałów pochodzących z recyklingu
Wprowadzający produkty w opakowaniach jest obowiązany prowadzić ewidencję w postaci papierowej albo elektronicznej, obejmującą informacje o masie opakowań, w których wprowadził do obrotu produkty w danym roku kalendarzowym, w podziale na opakowania przeznaczone dla gospodarstw domowych oraz pozostałe opakowania, w tym o udziale materiałów pochodzących z recyklingu w tych opakowaniach oraz wysokości wnoszonej opłaty opakowaniowej.
W przypadku, gdy wprowadzający produkty w opakowaniach nie prowadzi ewidencji, o której mowa w ust. 1, albo prowadzi ją nierzetelnie, informacje o masie opakowań, w których wprowadził on do obrotu produkty, w tym o udziale materiałów pochodzących z recyklingu w tych opakowaniach, marszałek województwa lub wojewódzki inspektor ochrony środowiska ustalają szacunkowo. Określenie szacunkowe może być przeprowadzone na podstawie wprowadzenia w poprzednich latach albo na podstawie ilości wprowadzonych przez inny podmiot o podobnym charakterze oraz wielkości prowadzonej działalności.
Samodzielna realizacja obowiązków trudniejsza niż dotychczas
Wprowadzający będzie mógł wykonywać obowiązek samodzielnie, odpadami które sam wytworzył, poprzez utworzenie i utrzymanie systemu zbierania i transportu odpadów opakowaniowych, a następnie ich przetwarzania – dotyczy opakowań zwykłych, niebezpiecznych i wielomateriałowych. Samodzielna realizacja obowiązku musi być zgłoszona oraz zaakceptowana przez Ministra Klimatu.
W przypadku samodzielnego wykonywania obowiązków, przedsiębiorca będzie zobowiązany do przeprowadzania zewnętrznego audytu (przez weryfikatora środowiskowego EMAS), mającego na celu weryfikację poprawności samodzielnego rozliczenia. Koszt audytu pokrywa przedsiębiorca.
Opakowania wielomateriałowe oraz po środkach niebezpiecznych
Rozszerzona odpowiedzialność producenta to również doprecyzowanie definicji substancji chemicznych i ich mieszanin. Projekt wyłącza jednocześnie z obowiązku detergenty do użytku domowego (przeznaczone do używania w gospodarstwie domowym).
Minister do spraw klimatu określi nowe, minimalne poziomy recyklingu w poszczególnych latach dla opakowań wielomateriałowych oraz po środkach niebezpiecznych.
Dotychczasowe porozumienia zawarte pomiędzy Marszałkami województw oraz organizacjami samorządu gospodarczego wygasną, a organizacje samorządu gospodarczego w celu dalszego funkcjonowania będą zobowiązane zawrzeć nowe porozumienie z ministrem do spraw klimatu. Minimalne stawki wynagrodzenia na rzecz organizacji samorządu gospodarczego będą ustalane przez ministra do spraw klimatu.
Opłata recyklingowa (od nabywającego lekką torbę z tworzywa sztucznego)
Projekt zakłada nie pobieranie opłaty recyklingowej od nabywającego bardzo lekką torbę na zakupy z tworzywa sztucznego oraz za torbę na zakupy z tworzywa sztucznego ulegającego biodegradacji.
Tworzywa sztuczne ulegające biodegradacji – jest to tworzywo sztuczne zdolne do fizycznego lub biologicznego rozkładu prowadzącego ostatecznie do jego rozkładu na dwutlenek węgla, biomasę i wodę, które nadaje się do odzysku poprzez kompostowanie lub fermentację beztlenową.
Pełna treść projektu ustawy wraz z uzasadnieniem
Pełna treść projektu ustawy o rozszerzonej odpowiedzialności producenta opublikowana 06.08.2021 dostępna jest tutaj: Projekt ustawy ROP.
Objaśnienie do projektu wraz z komentarzami dostępne jest tu: Objaśnienie do projektu ROP
Rozszerzona odpowiedzialność producenta – od kiedy zacznie obowiązywać
Ustawa o systemie rozszerzonej odpowiedzialności producenta wejdzie w życie z dniem 01.01.2023 r.